Na izvršnu vlast se odnosi skoro trećina od svih pet prvih objavljenih priloga, koji su obično i isticani u najavi emisije
Uvodne i metodološke napomene
Media Centar je monitorovao emisiju Dnevnik 2, glavnu dnevnu informativnu emisiju TVCG, od 1. do 30 septembra, sa namjerom da procijeni da li nacionalna javna televizija, poslije nezakonite promjena uredničkog i menadžerskog tima, pokazuje znake otklona od zadate misije služenja građanima, odnosno javnom interesu.
Zanimalo nas je, prvo, koliko je u emisijama Dnevnik 2 tokom septembra 2018. godine objavljeno vijesti/priloga koji su bazirani
– na doturenim informacijama*
– na aktuelnim planiranim događajima**
– na pseudomedijskim događajima***
– na medijskim događajima koje novinari samoinicijativno otkrivaju i stavljaju u žižu pažnje javnosti***.
Media Centar je zanimalo i to da li su prilozi, bez obzira na to na čemu su bazirani, kreirani na vrijednosno neutralan način ili tako da promovišu onoga ko je doturio informaciju ili organizovao neki događaj, ili da kritički procjenjuju neki događaj, pojavu ili ponašanje.
Tokom monitoringa smo se fokusirali i na to koliko su u prilozima bile pokrivene tri grane vlasti (izvršna, zakonodavna i sudska) i predsjednik države, a koliko ostali učesnici javnog života u Crnoj Gori, uključujući i obične gađane.
Zanimalo nas je i ko je u prilozima citiran na način da se vidi i čuje šta govori, posebno u prvih pet emitovanih priloga, koji su, najčešće, bili i istaknuti u generalnoj najavi emisije.
Prilozi koji se odnose na događaje u inostranstvu nijesu procjenjivani.
Monitoringom nijesu obuhvaćeni prilozi koji se tiču sporta, kao ni servisne informacije, poput metereoloških izvještaja.
Cilj analize nije bio procjena profesionalnog kvaliteta pojedinačnih priloga, ali su navedeni neki ilustrativni primjeri novinarstva koje se ne rukovodi javnim interesom.
* Prilozi bazirane na saopštenjima ili nekoj drugoj PR formi komuniciranja s medijma i javnošću;
** Prilozi bazirani na planiranim događajima koji (mogu biti i pseudomedijski) imaju makar minimalan informativni prag da bi javnost o njima trebala biti informisana;
*** Prilozi bazirani na pseudomedijskim događajima koji se planiraju sa jedinom svrhom da osiguraju publicitet za onoga ko ih organizuje, bilo da je to vlada, politička stranka, organizacija, korporacija, javna osoba. Takvi događaji nemaju ni minimalni nformativni prag da bi javnost o njima trebala biti informisana;
**** Prilozi bazirani na medijskim događajima koje su sami novinari otkrili u potrazi za vijestima i pričama kojima se izlazi u susret potrebi javnosti da zna i ostvaruje kontrolna funkcija javnog medija u odnosu na one koji imaju institucionalnu ili vaninstitucionalnu moć u društvu.
Na čemu su bazirani prilozi
Od ukupno 421 objavljenih priloga koji se tiču onoga što se događalo u Crnoj Gori ili u vezi sa Crnom Gorom van njenih granica, 106 je bazirano na nekoj vrsti doturenih informacija. U emisijama Dnevnik 2 objavljeno je 130 priloga koji su rezultat novinarskog pokrivanja aktuelnih događaja koji imaju makar i minimalan informativni prag, kao i 51 prilog baziran na pseudomedijskim događajima. U emisijama je objavljeno 98 priloga do kojih su samoinicijativno došli novinari TVCG ili njihove kolege iz drugih medija, pa su ti prilozi preuzeti.
Među prilozima koji, na prvi pogled, spadaju u one do kojih su novinari došli na vlastitu inicijativu, postoji nekoliko za koje nije moguće prepoznati opravdan profesionalni povod, pa se može pretpostaviti da je podsticaj za njihov nastanak došao spolja, bez inicijalne profesionalne motivacije.
Svaki četvrti prilog tiče se izvršne vlasti
Od ukupno 421-nog priloga, 96 se tiče različitih nivoa i djelova izvršne vlasti, a 65 direktno Vlade, što je skoro svaki četvrt prilog. Četvrtina priloga istaknutih u najavi emisije odnosi se takođe na izvršnu vlast.
Među prilozima koji se tiču izvršne vlasti, čak 47 je bazirano na doturenim informacijama. Na pseudomedijskim događajima je zasnovano 16, a na aktuelnim događajima samo 18. Objavljeno je samo 15 priloga koji se odnose na izvršnu vlast a do kojih su (na osnovu onoga što se spolja može procijeniti) novinari došli podstaknuti profesionalnom radoznalošću.
Zbir svih priloga koji se tiču druge dvije grane vlasti (zakonodavne i sudske) i nevladinog sektora upola je manji od broja priloga koji se tiču izvršne vlasti.
Većina priloga koji se odnose na izvršnu vlast zvuče kao vrijednosno neutralni (57), ali taj utisak kvari saznanje da je većina tih vijesti doturena. Promotivno-afrmativna intonacija je manje ili više jasno prepoznatljiva u 39 priloga koji se tiču izvršne vlasti.
Za razliku od izvršne, na zakonodavnu vlast se odnosi samo 15 priloga u 30 septembarskih emisija Dnevnik 2. Samo dva priloga bazirana su na doturenim infomacijama, koliko ih je nastalo i kao rezultat novinarske samoinicijativnosti. Na događajima od kojih jedan ima karakteristike pesudomedijskog bazirano je 11 priloga.
Tri priloga koji se tiču zakonodavne vlasti imaju promotivno-afirmativan ton, dok se za ostale može kazati da su vrijednosno neutralni. U prilozima koji se tiču zakonodavne vlasti takođe nema nijedan koji je kritički intoniran.
Na znatno manje objavljenih priloga koje se odnose na zakonodavnu vlasti uticala je, bez sumnje, smanjena aktivnost Skupštine Crne Gore i njenih radnih tijela u septembru.
Sudska vlast je, zahvaljujući prvenstveno izvještajima sa suđenja, bila zastupljenija od zakonodavne u emisijama Dnevnik 2. Ukupno je objavljeno 26 priloga, od čega 20 otpada na izvještaje sa suđenja ili u vezi sa aktuelnim sudskim procesima. Samo četiri od objavljenih priloga bazirana su na doturenim informacijama, a dva na pseudomedijskim događajima.
Samo dva priloga koja se tiču sudske vlasti spadaju u red promotivnih medijskih sadržaja, dok su ostali vrijednosno neutralni.
Predsjednik države je u emisijama Dnevnik 2 bio prisutan kroz pet priloga, ne računajući protokolarne vijesti. Od ukupno 20 potokolarnih vijesti, 14 se odnosi na aktivnost (čestitke i prijemi) samog predsjednika države ili njega i još nekog od predstavnika vlasti na državnom nivou.
Samo šest priloga odnosi se na nevladine organizacije, od kojih je jedan baziran na doturenoj informaciji, a pet se temelji na aktuelnim događajima. Jedan od njih je konferencija za novinare Media Centra na kojoj je predstavljena Analiza postupka imenovanja članova Savjeta RTCG. U izvještaju o ovom događaju nije pokazana vrijednosna neutralnost, pošto su ignorisani suštinski djelovi analize koja je i bila povod za konferenciju, a u prilog je uključen video materijal sa potpuno drugog događaja . Ostali prilozi su bili kreirani kao vrijednosno neutralni.
Državni funkcioneri i menadžeri najvidljiviji
Na izvršnu vlast se odnosi skoro trećina od svih pet prvih objavljenih priloga, koji su obično i isticani u najavi emisije kao naslovi. Izvršne vlasti se ticalo 46 takvih vijesti, osam zakonodavne, pet sudske, a šest predsjednika države, od kojih je jedan bio protokolarnog karaktera.
Od 634 primjera audiovizuelnog citiranja (čuje se i vidi onaj koji govori) u prilozima, na osobe iz izvršne vlasti se odnosi 105 primjera – devet puta je citiran premijer, 54 puta ministri, a 42 puta neko od nižih državnih funkcionera. U 30 slučajeva to su gradonačelnici, a u osam neki niži lokalni funkcioneri.
Iz menadžerskih struktura u prilozima je audiovizuelno citirano 129 osoba. Kad se saberu svi predstavnici državne i lokalne izvršne vlasti, i menadžeri na raznim nivoima, koji su mogli da se vide i čuju u vijestima objavljenim u septembarskim emisijama Dnevnika 2, ispada da je taj broj (234) samo malo manji od zbira u koji ulaze profesionalci (89) i stručnjaci (20) raznih profila, civilni (24) i sindikalni aktivisti (12), umjetnici (14), poslovni ljudi (9), partijski funkcioneri (26), poslanici (18), djeca (28) i vjerski zvaničnici (2).
Osobama iz izvršne vlasti i menadžerskog sloja jedino su donekle parirali obični građani. Njih 116 se moglo vidjeti i čuti u objavljenim prilozima. Međutim, veliki broj građana se pojavljuje u anketama, rađenim za potrebe priloga koji imaju za cilj promociju nečega ili nekog. Obični građani se u većem broju pojavljuju likom i glasom u 19 takvih priloga.
U prvih pet priloga (udarni) Dnevnika 2 obični ljudi su se pojavili glasom i likom u samo osam, od čega su četiri priloga bila o požarima, a jedan se ticao susreta premijera sa predstavnicima crnogorske dijaspore u Njujorku.
U prvih pet vijesti Dnevnika 2 najčešće se likom i glasom pojavljuju državni funkcioneri (39), menadžeri (24) i profesionalci (15). (Zanimljivo je da funkcionera i menadžera, međutim, nema u udarnoj vijesti objavljenoj 24. septembra o požarima u okolini Podgorice koje je rasplamsao olujni vjetar.)
Od udarnih priloga koje se tiču događaja u Crnoj Gori i u vezi sa Crnom Gorom, 93 su zvučali kao vrijednosno neutralni, dok su 32 imala promotivno-afirmativan ton.
Iz unutrašnjosti trećina promotivnih priloga
O onome što se dešavalo van glavnoga grada, u septembarskim emisijama Dnevnik 2 objavljeno je 59 priloga, od čega je 14 bazirano na pseudomedijskim događajima, a 22 priloga (više od trećine) imaju promotivan ton, što postaje jasnije kada se ima u vidu da novinari TVCG u unutrašnjost odlaze da pokriju opštinske svečanosti ili državne funkcionere koji su na terenu radi učešća u nekom pseudomedijskog događaja.
Priloga o događajima u inostranstvu koji se ne tiču Crne Gore objavljeno je 78, od čega se na susjede (plus Makedonija) odnosi 19, na zemlje EU 31, a na ostali dio svijeta 28, od čega skoro trećina (12) otpada na SAD. U emisiji emitovanoj 1. septembra, objavljen je jedan jedini prilog o onome što se dešavalo tog dana u svijetu uopšte. Prilično dugačak prilog bio je izvještaj sa ceremonije odavanja počasti nekoliko dana ranije umrlom američkom senatoru Džonu Mekejnu.
Zaključci
– To što je svaki četvrti prilog objavljen u emisiji Dnevnik 2 baziran na doturenim informacijama, a svaki osmi na pseudomedijskom događaju pokazuje visok stepen zavisnosti uređivanja Dnevnika 2 od službi za osnose s javnošću, bilo da one urednicima doturaju informacija u formi saopštenja ili nekom drugom PR formatu ili preko organizovanja pseudomedijskih događaja.
– Podatak da se četvrtina vijesti i priloga objavljenih u emisji Dnevnik2 odnosi na izvršnu vlast, kao i da je oko dvije trećine objavljenih sadržaja bazirano na doturenim informacijama ili na pseudomedijskim događajima pokazuje tendenciju da glavna informativna emisija na nacionalnoj televiziji budu prvenstvno u službi izvršne vlasti.
– Ovaj zaključak podupire i to da među vijestima i prilozima koji se odnose na izvršnu vlast nema niti jednog koji je makar i blago kritički intoniran ili se na produbljeniji način bavi nekom pojavom.
– U prilog ovom zaključku ide i podatak da su predstavnici državne i lokalne izvršne vlasti, kao i predstavnici upravljačkog društvenog sloja u prilozima glasom i likom skoro jednako vidljivi koliko zajedno osobe iz svih ostalih struktura društva, računajući i djecu.
– U septembarskim izdanjima emisije Dnevnik 2 objavljena su samo dva priloga u kojima se nastojala produbljenije i kritičkije sagledati neka pojava. Jedan od tih priloga bavio se regionalnim iskustvom davanja javnih aerodroma pod koncesiju, a drugi negativnim uticajem interneta na djecu.
– Iako je u aktuelnim događajima bilo povoda za produbljenije i kritičkije follow up izvještavanje, ono je izostalo.
– Osim što je Dnevnik 2 škrtario na važnim vijestima iz inostranstva zarad nevažnih iz Crne Gore, uočljiva je i nesrazmera u teritorijalnom rasporedu tih vijesti.
Zapažanja o nekim prilozima u emisiji
• Ilustrativan je pimjer drugačijeg odnosa prema događajima sličnog karaktera koji su se desili istoga dana, pri čemu je veći publicitet dat onome koji ima manju informativnu specifičnu težinu. U izvještajima o početku nove školske godine (3. septembar) fokus je bio na Podgorici i njenom gradonačelniku koji je podijelio besplatne knjige osnovcima, dok je primjer podjele besplatnih knjiga svim učenicima u osnovnim školama u opštini Berane samo pomenut. Gradonačelnik Podgorice je iz redova vladajuće partije na nacionalnom nivou, dok je gradonačelnik Berana iz opozicione partije na nacionalnom nivou.
• Kada je opozicija u pitanju, u emisiji od 6. septembra je u prilogu demonstriran kritički pristup kroz riječi političkog analitičara. Povod je bila najava opozicionog Demokratskog fronta da će se posvetiti okupljanja Srba u regionu, koja je kritički analizirana u novinarskom prilogu od strane stručnjaka. Ovakav pristup nije ponovljen u nekom prilogu koji se ticao vlasti.
• U emisiji od 7. septembra je pružena prilika šefu poreske uprave da se hvali uspjesima službe tokom ljeta, ali ni u jednom prilogu kasnije nijee provjeravalo da li je njegova hvala zasnovana na činjenicama.
• U istoj emisiji je emitovan izvještaj o novom dječjeg vrtića u Podgorici, koji je otvorio gradonačelnik, ali u prilogu nije bilo ni jednog roditelja da kaže šta taj vrtić znači za taj dio grada.
• U prilogu objavljenom 23. septembra o osnovnoj školi u Zatonu kod Bijelog Polja, koja je predstavljena kao jedna od najstarijih u Crnoj Gori, nema nikoga od đaka te škole da govori.
• U emisiji od 8. septembra objavljen je prilog u kome dva stručnjaka istomišljenika podržavaju i afirmišu vladin pristup izdavanja aerodroma pod koncesiju. Nije pružena prilika stručnjacima drugačijeg mišljenja da saopšte svoj stav. Četiri dana kasnije, objavljen je prilog u kome govore stručnjaci koji su bili angažovani u projektima davanja aerodroma pod koncesiju u Zagrebu i Beogradu, što želi da učini i Vlada Crne Gore.
• U emisiji od 9. septembra objavljen je prilog o turizmu u Višegradu (BiH) za koji nije bilo profesionalno vidljivog povoda. Postavlja se pitanje, ko je mogao da ima korist od ove priče?
• U emisiji od 11. septembra objavljena je priča o konfliktu lokalnog stanovništva sa direktoricom škole u Matarugama (opština Pljevlja), zbog čega su djeca počela da idu u drugu školu. Ova priča o običnim ljudima i njihovom sukobu sa školskim vlastima skrajnuta je na sam kraj emisije, prije bloka sportskih vijesti.
• U emisiji od 20. septembra objavljena je vijest da je gradonačelnik Tivta potpisao Ugovor o načinu ispunjenja dijela međusobnih obaveza po osnovu poravnanja naknade za komunalno opremanje građevinskog zemljišta između Opštine Tivat i kompanije Adriatic Marinas. Vijest je objavljena bez neophodnog bekgraunda, budući da se radi o kontroverznom ugovoru koji bivša gradonačlnica Tivta nije htjela da potpiše i zbog čega je podnijela ostavku. Nije pružena ni mogućnost da ovu odluku prokomenarišu oni koji osporavaju njenu opravdanost i zakonitost.
• U emisiji od 22. septembra objavljena je vijest (druga po redosljedu poslije generalne najave) da je pucano na izvjesnog Vujića iz Herceg Novog, bez da je gledaocima ponuđena informacija o tome ko je ta osoba i zbog čega zavređuje tako visok rejting u glavnom informativnoj emisiji nacionalne javne televizije.
• Vijest o blokadi fabrike elektroda u Goransku kod Plužina od strane radnika kojima se duguje više plata nije istaknuta u generalnoj najavi emisije od 2. septembra (narednog dana je u najavi bila vijest da je u Rio de Ženeiru izgorio nacionalni muzej), a profesionalno korektno urađen izvještaj je objavljen tek oko 15 minuta emisije. Interes javnosti i profesionalna odgovornost su nalagali da se nastavi izvještavati o sudbini radnika prodate fabrike, ali se to nije desilo.
